17 kastelen op een kluitje, de kastelenlinie Beverwijk-Heemskerk

IJMOND - Heemskerk heeft twee kastelen, Marquette en Assumburg. Dat is al heel mooi, maar het waren er ooit veel meer. In buurgemeente Beverwijk stonden er ook nog een paar. Alles tezamen komt Jan Butter, schrijver van het boek De kastelenlinie Beverwijk-Heemskerk op zeventien kastelen. Voor zo’n klein gebied ongelooflijk veel. Over alle bekende en minder bekende kastelen heeft hij in zijn boek tal van gegevens en verhalen verzameld.

Ongeveer om de vijfhonderd meter stond hier in de middeleeuwen een kasteel, dan wel een voorloper, zoals een versterkte boerderij of hofdomein. Samen vormden ze een heuse verdedigingslinie tegen de vijandelijke West-Friezen. Er werd sowieso nogal wat strijd geleverd in die tijden. De zo beruchte Hoekse en Kabeljauwse twisten lieten zich ook in deze contreien voelen. De middeleeuwen waren in Beverwijk en Heemskerk allesbehalve saai.

Oud-journalist Jan Butter heeft van alle kastelen gegevens en verhalen verzameld. Zijn belangrijkste bron was historisch-archeoloog en kastelenspecialist Jean Roefstra. Al in zijn jeugdjaren verdiepte Jean zich in de kastelen alhier. Bij menig opgraving stond hij met zijn poten in de modder. Hij was zeer bereid om zijn uitgebreide kennis te delen. Hij is min of meer de verteller in dit boek. De taak van Jan Butter was om alles zo netjes mogelijk op te schrijven.

Meerestein, Poelenburg en Adrichem zijn bekende namen, toch zijn over deze kastelen nog leuke verrassingen te melden. Om enkele minder bekende kastelen te noemen: het Hoge Werfje en Banjaert. Enkele hoofdstukken zijn ronduit speculatief van aard: over een vermoedelijk dorpskasteel in hartje Heemskerk en over een nooit ontdekte burcht ergens langs de westelijke randweg N197 in Beverwijk.

Dan is er nog Oud-Haerlem, een kasteel dat honderd jaar bestaan heeft, van 1250 tot 1350, aan de Hoflaan in Heemskerk. Onder het gras van het nooit omgeploegde weiland gaan de fundamenten schuil. Recent zijn hier met hypermoderne technieken nieuwe, spectaculaire ontdekkingen gedaan. Zo blijkt Oud-Haerlem, genoemd naar de schatrijke stichter Simon van Haerlem, aanzienlijk groter dan gedacht. 

Waar kastelen stonden, woonden koene ridders en schone jonkvrouwen. Over hen zijn prachtige verhalen bewaard, eeuw na eeuw doorverteld. Ze gaan over dappere strijd, hartstochtelijke liefde, eeuwige trouw en harteloos verraad. Waar of niet waar doet niet ter zake. Ze zijn op de eerste plaats mooi. Enkele van die oude, soms smeuïge legendes worden in het boek kort naverteld.

De verhalen over de kastelen en hun bewoners zijn niet altijd nieuw. Voor een deel zijn ze terug te vinden in oude tijdschriften, kranten en boeken. Bronnen die niet altijd makkelijk toegankelijk zijn. Ook wijden teksten vaak eindeloos uit over de bewoners: hun huwelijken, kinderen en bastaardkinderen. Zodanig dat menigeen de draad al snel kwijt raakt. De schrijver Jan Butter houdt het liever simpel. Wel zo prettig.

‘De kastelenlinie Beverwijk-Heemskerk’, een uitgave van De Vrijstaat Roetz uit Wijk aan Zee, is fraai opgemaakt door vormgever Henk Tijbosch (Tijbosch Grafische Producties). Het boek, ruim tweehonderd pagina’s dik, verschijnt als print on demand en is niet verkrijgbaar in de boekhandel. Een exemplaar is eenvoudig te bestellen op de website www.boekenbestellen.nl (trefwoorden butter, heemskerk, beverwijk). Prijs € 19,95, exclusief verzendkosten.